Levensverhalen en levensboeken
Steeds meer wordt bekend over het belang van levensverhalen. Een levensverhaal vertelt de persoonlijke levensgeschiedenis van iemand. Het levensboek is daar het tastbare resultaat van.
Door te vertellen over het eigen leven geeft de verteller het verleden een betere plek, versterkt het zelfbeeld en identiteit en verstevigt de relatie met familie en sociaal netwerk (mantelzorgers,vrijwilligers, …).
Ook voor de zorgprofessional is het vastleggen van het levensverhaal van belang. Het kennen van het levensverhaal van de cliënt zorgt voor meer begrip, een betere omgang en afstemming van de zorg.
Voor medewerkers in de zorg is de Kwaliteitsstandaard Levensvragen ontwikkeld die deze uitgangspunten ondersteunt. Kijk hier voor meer informatie.
Deze pagina biedt theorie over het belang van levensverhalen, diverse uitgaven voor toepassing in de praktijk, achtergrondinformatie en extra materiaal.
Mijn leven in kaart
Met ouderen in gesprek over hun levensverhaal.
Deze jarenlang beproefde en succesvolle methode biedt handvatten aan zorgverleners, familieleden en vrijwilligers om met ouderen een levensboek te maken. De overzichtelijke handleiding geeft uitleg van de methode en achtergrondinformatie over het belang van levensverhalen. Er zijn veel tips voor het voeren van de gesprekken en het schrijven van het levensboek.
De 50 themakaarten zijn verdeeld over 5 levensthema’s. Het gebruik hiervan roept herinneringen op en structureert het gesprek. Deze werkwijze zorgt voor vele bijzondere en ontroerende momenten bij de verteller, de luisteraar en uiteindelijk bij de lezer.
Extra materiaal:
Met oudere migranten in gesprek over hun levensverhaal –
Mijn leven in kleur
Mijn leven in kleur is een praktisch hulpmiddel om levensverhalen van oudere migranten uit alle windstreken te beluisteren of op te tekenen. Het biedt een schat aan materiaal om gesprekken met deze ‘pioniers’ van de eerste generatie migranten in Nederland te voeren. Gesprekken over hun komst naar Nederland, over oud worden in Nederland, over hun cultuur en belevenissen.
De ervaring leert dat vertellen over het eigen leven, erkenning krijgen voor de vaak moeilijke migratie en het opbouwen van een nieuw leven in Nederland goed doet. Ook is het voor veel oudere migranten belangrijk hun geschiedenis, tradities en gebruiken aan het nageslacht over te dragen. Mijn leven in kleur biedt vijf hoofdthema’s en vijftig subthema’s met daarbij vragen om over vele onderwerpen in gesprek te gaan. Het kan zowel gebruikt worden voor individuele, als voor groepsgesprekken. De handleiding reikt u vijf stappen en tien vuistregels aan om de gesprekken met ouderen inhoud te geven.
Extra materiaal:
In gesprek met mensen met dementie
De kracht van persoonlijke verhalen.
Deze uitgave voor familieleden, vrijwilligers en zorgprofessionals is een praktisch hulpmiddel om te communiceren met mensen met dementie. De handleiding biedt veel tips en handvatten. De themakaarten roepen herinneringen op bij jongere en oudere mensen met dementie. Een aparte toelichting biedt belevingsgerichte voorbeeldvragen voor de begeleider van de gesprekken. Daarnaast is er informatie over andere hulpmiddelen bij gesprekken en aandacht voor integratie van de verhalen in het zorgleefplan.
Deze vernieuwde uitgave van Mijn leven in fragmenten (2009) helpt familie, vrijwilligers én zorgprofessionals concreet aandacht te geven aan het verhaal van jongere en oudere mensen met dementie.
Extra materiaal:
De betekenis van levensverhalen
Theoretische beschouwingen en toepassingen in onderzoek en praktijk.
De betekenis van levensverhalen laat zien dat levensverhaalmethoden een plaats in de gezondheidszorg verdienen. Een gezondheidszorg die aan de verhalen voorbijgaat, wordt een kil instituut waarin veel mensen zich niet herkend en erkend voelen.
De betekenis van levensverhalen is een bron van inspiratie voor iedereen die werkt of gaat werken met levensverhalen. Tientallen auteurs (waaronder psychologen en ethici, ergotherapeuten en schrijfdocenten) belichten in dit boek de betekenis van levensverhalen voor menswetenschappen, zorg en welzijnswerk. Ze beschrijven hoe levensverhalen tot stand komen, welke herinneringen hierbij spelen en hoe de verhalen het zelfbeeld en de toekomstverwachtingen kunnen bepalen.
Werken met levensverhalen en levensboeken
Dit toegankelijke basisboek met concrete handreikingen en herkenbare praktijkvoorbeelden maakt helder hoe je in de praktijk levensverhalen en levensboeken realiseert en hoe je ermee werkt. Een levensverhaal maakt het de hoofdpersoon makkelijker om zijn verleden op een rijtje te zetten en te verwerken. Daarnaast versterkt het zijn zelfbeeld en identiteit en verstevigt het de relatie met de familie en het sociale netwerk. Voor de zorgbegeleiders betekenen levensverhalen een beter contact met de hoofdpersoon; zorg en ondersteuning kunnen dan beter op de cliënt afgestemd worden.
Om nooit meer te vergeten
Als je in je directe omgeving met dementie te maken krijgt, wordt er veel van je gevraagd. Het verlies van het contact met de dementerende is vaak het moeilijkst. Degene van wie je houdt is er nog wel, maar het is niet meer de persoon die je kende. Het maken van een herinneringsboek kan je helpen het contact met de dementerende te verbeteren en zo lang mogelijk te behouden. Om nooit meer te vergeten is opgedeeld in twee delen. In het eerste deel wordt het verhaal verteld van Barbara en haar tante Geert, die lijdt aan de ziekte van Alzheimer. Centraal hierin staat de rol die het herinneringsboek speelt bij de manier waarop Barbara omgaat met de situatie die de ziekte van haar tante met zich meebrengt. Het tweede deel is een handleiding waarin je leest hoe je samen een herinneringsboek kunt maken.
Sprekende handen
Sprekende handen is een uniek werkboek met een methodiek voor ontmoetingsgroepen met en voor dementerende mensen, wonend op psychogeriatrische afdelingen in verpleeg- en verzorgingshuizen. De methodiek is in de praktijk ontwikkeld en sluit aan bij die stromingen in de ouderenzorg die de beleving van oude mensen zelf, en de aandacht voor hun eigen levensverhaal centraal stellen. Eerst geven de auteurs informatie over de methodiek en over hun samenwerking als muziektherapeut en geestelijk verzorger. Vervolgens worden 46 uitgewerkte programma’s voor groepsbijeenkomsten beschreven, die als kapstok dienen voor de bijeenkomsten. Als thema voor deze programma’s is gekozen: “Sprekende handen”, waarbij de handen de levensverhalen van ouderen symboliseren. Dit boek bevat online materiaal met filmfragmenten van een bijeenkomst van een ontmoetingsgroep, die de tekst in het boek illustreren. In het boek zijn verwijzingen opgenomen naar dit materiaal.
In mijn koffer op zolder
Ouderen vertellen in dit boek verhalen over vroeger. Verhalen over liefdes van toen, de eerste auto, zakgeld, uitstapjes, oorlog en bevrijding, over vaders en moeders. In de aanvullende interviews vertellen de ouderen wat het schrijven van deze levensverhalen voor hen betekend heeft. De verhalen zullen eigen herinneringen oproepen bij het lezen. Het is ook een voorleesboek om in gesprek te komen over vroeger, zowel voor het familielid, de mantelzorger als de professionele hulpverlener.
Momenten van…
Momenten van… vertelt waargebeurde verhalen over vroeger. Een dagje naar zee, het eerste kinderboek of de bevrijding door de ogen van een jong meisje, laten zien hoe het leven vroeger was. Momenten van geluk, ontmoeting, verbondenheid en afscheid wisselen elkaar af. De lezer kijkt terug naar het verleden met onder anderen schrijvers als Jan Terlouw en Marjan Berk. En hij wordt geraakt door unieke foto’s van vroeger. Dit boek is bedoeld voor ouderen en hun naasten, niet alleen om mooie momenten voor de geest te halen, maar ook om erover te vertellen en ze te delen.